Eda Yıldız KARADAĞ / Bayrampaşa Erkek ve Kadın Berberleri Esnaf Odası Başkanı / Zanaatkarın Sesi

BERBERLİK MESLEĞİNİN TARİHÇESİ

Berberlik sadece bir meslek değil, bir kültür hatta bir tarih… Berberlik mesleği günümüzde saç-sakal kesimiyle sınırlı gibi görünse de aslında oldukça köklü ve sürprizlerle dolu bir meslektir. Sohbetin merkezi olan berber dükkanlarının tarihi binlerce yıl öncesine, antik medeniyetlere kadar uzanır. Yaptığım araştırmalara göre berberliğin kökleri Antik Mısır’a kadar uzanıyor. Mısırlılar saç-sakal bakımının sadece estetik değil bir bakım değil ruhani arınma olduğuna inanırlarmış. Bu sebeple onlara göre bu mesleği icra edenler sadece yetenekli zanaatkarlar değil aynı zamanda arındırıcı kişilermiş. Öyle ki o dönem berberler neredeyse din adamı gibiymiş. Gelenek o yıllardan bugüne gelene kadar değişmemiş. Yine haberler yayılır, siyaset konuşulur ve dedikodu yapılırmış. Berberlik mesleğinin çıkışı kesin olarak belirlenmese de yaklaşık 7 bin yıl öncesine kadar uzanmış, zamanla hem güzellik hem de sağlıkla ilişkilendirilen bir meslek olarak gelişmiş ve her medeniyette farklı bir anlam kazanmış. Berberliğin Orta Çağ’daki versiyonu ise hayli şaşırtıcı. İşte Berber-Cerrah tabirinin ortaya çıktığı dönemler diyebiliriz. Çünkü o dönem berberler diş çeker, kan alır hatta küçük cerrahi müdahaleler bile yaparlarmış. Bugün bile bazı dükkanların kapısında gördüğümüz kırmızı-beyaz sarmal çubuklar o dönemdeki kan alma ve bandaj uygulamalarının bir simgesiymiş. Sonrası geliyoruz Selçuklu ve Osmanlı dönemine. O dönemler Berberlik Anadolu’da Ahilik teşkilatıyla birlikte hem zanaat hem de ahlaki bir görev halini almış. Rivayete göre o dönemin ustası olarak kabul edilen Pir-i Şaban-ı Veli gerek zanaatkarlığı, gerek meslek ahlakıyla bu mesleğe manevi bir çerçeve kazandırmış. Meslek ahlakının temellerini atan kişilerden biriymiş. Asıl ilginizi çekecek olansa günümüze kıyasla o dönemki berberlik anlayışı. Berberler, Ahilik teşkilatına bağlı çalışır, yeni nesli hem el becerisi hem de ahlaki duruşuyla yetiştirirmiş. O dönem de hizmetlerini genelde sabit dükkanlarda değil düğün, sünnet, bayram öncesi yoğun dönemlerde evlere gidip tıraş yapan gezici berberler de olurmuş. Hatta bazıları kervansaraylarda, cami avlularında veya hamam çıkışlarında geçici tezgah kurarak hizmet verirlermiş. Sosyal medya hesaplarımda her hafta meslektaşlarımıza sağlık ve bereket duası yaptığım paylaşımlarda nostaljik görsellerle geçmişe gidiyor, o dönemlerdeki hizmet verilen alanları, salonları sıkça servis ediyorum. Bunun amacı da mesleğin yıllar içerisindeki değişime uğrayışını ve bazen de aslında aynı kalan şeyleri hatırlatmak.
İşte berberlik mesleğinin tarihçesini incelediğimizde, hala geleneklerine bağlı ve bugün her ne kadar farklı metaryellerle teknolojiyle gelişen modern makineler, jiletler, büyüyen aynalar, modern koltuklar işin içine girse de berberlik özünde hala aynı. Mahalle kültürünün bir direği ve sosyal bağ kurma mesleğidir. Geçmişten günümüze bu mesleği kazandıran, sürdürülebilir kılan tüm makas ustalarımıza, zanaatkarlarımıza selam olsun.