Göz Protezi
Görmeyen bir gözün yerine protez göz
yapılması fikri, nedeni ne olursa olsun hastalar için duygusal olarak zorlayıcı
bir karardır. Ancak çok iyi bir cerrahi ve birinci sınıf bir protez işçiliği
ile hastaların çoğunda yüz güldürücü sonuçlar alınmaktadır.
Görmeyen bir gözde tedavi seçenekleri
nelerdir?
Görmeyen bir gözde, bazı durumlarda cerrahi
uygulanmadan renkli kontakt lensler veya göz üzeri yerleştirilen protezler ile
simetrik sonuçlar elde edilebilir. Ancak bunun yapılabilmesi için öncelikle
görmeyen gözün buna uygun olması gerekmektedir. Özel cerrahiler ile bu tür
gözler protez takılır hale getirilebilmektedir. Tüm uğraşılara rağmen göz
üzerine protez takılamıyorsa, ayrıca gözde ağrı, kızarıklık, sulanma gibi
kişiyi rahatsız eden, günlük hayatını yaşanmaz hale getiren şikayetler mevcutsa
görmeyen gözün alınarak protez takılmasına uygun hale getirilmesi
gerekmektedir. Birçok hasta şikayetleri olmamasına rağmen alınan mükemmele
yakın sonuçlar nedeni ile kozmetik amaçlı da protez gözü seçmektedir.
Protez göz cerrahisinde temel olarak 2
yöntem uygulanmaktadır.
Birinci ve en sık kullanılan yöntem sadece
göz içeriğinin boşaltıldığı “Evisserasyon” yöntemidir. Bu yöntemde göz kaslarına
hiçbir şekilde dokunulmaz. Görmeyen gözün içeriği boşaltıldıktan sonra bu
boşluğu doldurmak amacı ile yerine bir orbital implant takılır. Uygulanan
cerrahi yaklaşık 30 dakika sürmektedir ve lokal veya genel anestezi altında
yapılabilir.
İkinci kullanılan yöntem ise gözün
tamamının alındığı “enükleasyon” dediğimiz yöntemdir. Bu cerrahide göz kasları
ayrılarak göz bütün halinde alınmakta ve kaslar konulan orbital implant üzerine
yerleştirilmektedir. Göz tümörleri veya mikroftalmi gibi gözün hiç gelişmediği
durumlarda enükleasyon yapılması zorunluluk haline gelebilir. Hangi yöntem
uygulanırsa uygulansın enükleasyon veya eviserasyon, mükemmel bir sonuç için
çok iyi bir cerrahi ve protez işçiliği gerekmektedir.
Protez cerrahisinde kullanılan orbital implantlar
kaç tiptir?
Orbital implantlar protez cerrahisi
yapıldıktan sonra kaybolan boşluğun yerinin doldurulması amacı ile kullanılan
yapay veya doğal olabilen yuvarlak şekilli özel materyallerdir. Günümüzde çok
farklı tipte orbital implant mevcuttur. En sık kullanılanlar silikon, akrilik,
polietilen ve hidroksiapatit materyalden yapılan implantlardır. Her implantın
kendine özgü eksi ve artı özellikleri mevcuttur. Temelde hepsi aynı görevi
yapmaktadır ancak implant seçiminde görmeyen gözün özellikleri, doktorun bu
konudaki tecrübesi ve hasta tercihleri önem kazanmaktadır. Orbital implantlar
farklı büyüklükte yapılırlar. Boyutları 14 mm den 22 mmye kadar değişmektedir.
Kullanılacak orbital implantın büyüklüğü kişiden kişiye değişmekle beraber
erişkinlerde sıklıkla 20 mm ve daha büyük implantın kullanılması daha sonra
yapılacak protezin hareketinde kritik öneme sahiptir. Çocuk ve bebeklerde ise
daha ufak çaplı implantlar kullanılabilir.
Ameliyattan sonra hastanede ne kadar
kalınır? Protez göz ilk ne zaman uygulanır?
Protez göz cerrahisi lokal veya genel
anestezi altında uygulanabilir. Bu tamamen gözün ve hastanın genel durumu ile
ilgilidir. Ameliyat sonrasında hastalar kendilerini iyi hissederlerse evlerine
gidebilir. Ancak sıklıkla hastalarımızın bir gece hastanede misafir edilmesi
ameliyat sonrası ağrı kontrolünün daha rahat sağlanması için tercihimiz
olmaktadır. Ameliyattan hemen sonra göz kapatılmakta ve ertesi günü
açılmaktadır. Ertesi günü pansuman
yapıldıktan sonra damlalar ve antibiyotik tedavisi verilmektedir.
Hastalarımızın unutmaması gereken şey ise protez yapılana kadar iç tarafta
“konformer” dediğimiz plastik bir koruyucunun konulacağıdır. Ameliyat olan
hastalar yaklaşık 1 hafta içinde işlerine dönebilir. Protez en erken
ameliyattan sonra 1. ayda yapılabilir. Bu süre ameliyat sahasının iyileşmesi
için gerekli olan minimum süredir. 1. aydan sonra eğer iyileşme yeterli ise
protez gözün yapılması için hastalar protez merkezine yönlendirilir. Protez
merkezinde hastaya kişiye özel protez yapılmaktadır ve bu süre yaklaşık 3-4 gün
sürebilmektedir.
Protez göz nasıl görünür?
Protez gözün bakımı nasıl olmalıdır?
Protez göz yapıldıktan sonra hastalarımız
kısa sürede protezlerine alışırlar ve protez vücutlarının bir parçası haline
gelir. Hastalarımızın protez gözü devamlı takıp çıkarmalarına gerek yoktur.
Protezin temizliği ve kontrolü belli aralar ile göz doktorları ve protez
merkezlerinde okülaristler tarafından yapılmalıdır. Protez göz çok iyi bir
cerrahi ve protez işçiliğinden sonra sağlam göze yakın bir oranda hareket
edebilir. Hastalar protez göz ile her türlü aktiviteyi yapabilirler. Denize
girebilirler ve spor yapabilirler. Bunun yanında protez gözün daha canlı
görünmesi ve kayganlığının sağlanması amacı ile hastalarımıza mutlaka suni
gözyaşı ilaçlarını kullanmalarını önermekteyiz. Ancak tüm uygulamalara rağmen
zamanla protez eskiyip parlaklığını kaybeder, ayrıca protezin durduğu ve
“soket” dediğimiz yuva değişikliklere uğrar bu nedenle protezin 3-4 yılda bir
değiştirilmesi protez uygunluğu açısından çok önemlidir.
Protez göz ile ilgili ne gibi problemler
olabilir?
Tekrar bir ameliyat gerekebilir mi?
Protez göz cerrahisi iyi yapıldığı sürece
ikinci bir ameliyat gerekmemektedir. Yapılan cerrahi ile yerleştirilen orbital
implant ömür boyu problemsiz şekilde yerinde durmaktadır. Ancak iyi yapılmayan
cerrahiler ve uygun olmayan orbital implantların yerleştirilmesi nedeni ile
maalesef istenmeyen yan etkiler görülebilmektedir. Zaman içinde protezin
yerinden çıkması, yüzeyinin açılması, hastada devamlı çapaklanma olması
istenmeyen yan etkilerdir. Bu durum protezin tekrardan gözden geçirilmesini
gerektirir. Maalesef en istemediğimiz durum konulan orbital implantın açılması
veya yerinden çıkmasıdır. Böyle bir durumda yeni bir implant yerleştirilmesi
veya açılma küçükse bu bölgeye yama yapılması gerekmektedir. Bu cerrahiler
gerçekten özellikli olup bu işte uzmanlaşmış oküloplastik cerrahlar tarafından
yapılmalıdır. Yıllar içinde protez kullanan hastalarda üst göz kapağında
düşüklük, alt göz kapağında sarkma ve orbitada çukurlaşma görülebilir. Bu
durumlar meydana geldiğinde lokal anestezi ile göz kapağı düzeltme ve orbitaya
yönelik dolgunlaştırma işlemleri yapılmalıdır.
Doç.
Dr. Barış YENİAD
Göz Nurunu
Koruma Vakfı
Hastaneleri
Direktörü