Rafet ULUTÜRK / BULTÜRK Derneği Genel Başkanı / Bulgaristan Penceresinden

FİLİBE GEZİMİZ

Değerli Paşavizyon Gazetesi okurlarımız; seri halde sizlere arz ettiğimiz "DÜNDEN BUGÜNE PAYLAŞIM" projemiz kapsamında Bulgaristan’ın çeşitli kentlerine yapmış olduğumuz Sosyal ve Kültürel amaçlı ziyaretlerimizin bu sayımızda Bulgaristan’ın önemli kentlerinden FİLİBE-PLOVDİV ile ilgili notlarımız.
Genelde Türkiye için Üsküp neyse biliriz ki Filibe’de odur. Kerkük gibi, Musul, Halep, Mezari Şerif, Saraybosna gibi ismi geçtiğinde bir yürek sızısı sarar bedeni. Hepsinin hikâyesi ayrıdır, ama ortak bir noktada birleşirler buda gönül coğrafyamızın birer gönül duraklarıdırlar. Bu şehirlerden geçerken bir kapıyı çalsak içinden muhabbet akacak kardeşlerimiz vardır. Osmanlı devleti fethettiği hiç bir şehri talan etmemiş, tam aksine dünya medeniyetinin en âlâsı var etmiştir oralarda. İşte bu şehirlerden biridir Filibe… Kültürlerin harmanlandığı farklı renkleri içinde barındıran bir şehirdir Plovdiv-Filibe.
Bulgaristan’da yaşayan Türkler ile birlikte azınlıklar ve Bulgaristan halkının kültürel, sosyolojik, ekonomik, ticari sanayi ve tarım-hayvancılık ile ilgili olarak bir birilerine dayanışma ve yardımlaşma kültürlerinin gelişerek kuvvetlenmesine hız verip katma değer kazandırarak destek verecek gezilerimize Filibe-Plovdiv ile devam ediyoruz.
Bu kapsamda, gezimize Plovdiv’in Asenovgrad ilçesinden başladık. Filibe-Plovdiv şehir merkezine bağlı ve çok yakın İlçe merkezi olan Asenovgrad’a (Istanıbaka) geçtik. Burada ilk durağımız Asenova Krepost (Asen Kalesi), Asenovgrad yakınlarındaki Asenova Krepost, bir dağ tepesindeki yüksek konumda, çok iyi korunmuş yapısı ile etkileyici bir yer. Akabinde Baçkovski Manastırıne geçtik. Burası yemyeşil bir doğanın ortasındaki hemen altından geçen dere ve Baçkovski Manastırı ile ilgili tarihçesini de çok büyük ilgi ile dinleyerek ardından bol bol fotoğraflar çektirdik.
Çevreyi gezdikten sonra Asenovgrad şehrinin merkezine geçildi. Bu şirin ve mütevazı ilçe merkezinde küçük ama her yönüyle ecdadı Osmanlı’yı hatırlatan köprünün hemen başında “ESKİ CAMİİ”yi ziyaretimizle burada bulunan cemaatle sohbetler edildi.
Ardından yapımına 2011 yılında başlanarak 2020 yılında bitirilip ibadete açılan, günümüz mimarisinin temsilcisi olan “YENİ CAMİİ”yi ziyaret ettik. Avrupa’nın ve Hıristiyan âleminin bunca baskısına, yıkım projelerine rağmen yapılan bu yeni ve ihtişamlı eserler bizlere geleceğimizle ilgili büyük moral verdi.
Bu eserler için emek verip ter dökenleri Türkiye Cumhuriyeti yetkililerini (TİKA) şahsım ve BULTÜRK adına tebrik ediyor takdirlerimizi iletiyoruz.
Plovdiv – Filibe Şehri
“FİLİBE BULGARİSTAN’IN KÜLTÜR BAŞKENTİNE GECTIK”.
Yaklaşık 700 bin nüfusuyla Bulgaristan’ın, Başkent Sofya’dan sonra ikinci en büyük şehri olan Plovdiv (Filibe), Bulgaristan’ın ortalarında bulunmaktadır. Geçmişin ruhunu bugünle uyum içinde geleceğe taşıyan Filibe-Plovdiv, müzeleri, konser salonları ve tiyatro binaları ile bugün Bulgaristan’ın “kültür ve sanat başkenti” olarak anılıyor. Kendinizden çok şey bulabileceğiniz bu şehirde Osmanlı eserlerinin yanı sıra Roma’nın da bıraktığı eşsiz eserlerin kalıntılarını görebilirsiniz.
Osmanlı döneminde Kuzey Ege ve Trakya bölgesinden Yörük Türkmenler bu bölgeye göç ettirilmiştir. Bu gün hala azınsanmayacak ölçüde Türk-Müslüman nüfus bulunmaktadır. Osmanlının önem verdiği Plovdiv-Filibe’de Osmanlıdan kalma çok tarihi eser Osmanlı mimarisi rastlamanız mümkündür.
Plovdiv-Filibe, Bulgaristan’ın en büyük ikinci şehri olup başkent Sofya’ya 130 km uzaklıktadır. Edirne’ye ise 160 km mesafede yer alır. Bulgaristan’ın ekonomik, kültürel ve eğitim anlamında merkezidir. Şehrin güneyinden Meriç Nehri kıvrım kıvrım akarak Edirne’ye oradan da Egeye ulaşmaktadır.
Bulgaristan Cumhuriyeti’nin siyasi başkenti Sofya, kültürel başkenti ise Filibe’dir. Meriç nehri kıyısında bulunan Filibe, Gazi Osman Paşa’nın Osmanlı’nın yıkılış döneminde en büyük destanı yazdığı Plevne’ye 300 km mesafededir, aynı zamanda Rumeli Beylerbeyliği’nin ilk başkentiydi.
Seyahatimiz esnasında bizlerle birlikte olan yolcularında inanç ve kültürlerine uygun olarak tarihi kimliğe sahip ibadethaneler, tarihi yerler ve müzeler özellikle ziyaret edilmiştir.
Aracımızı Ramada Hotel’in önüne otoparka bırakıp şehrin meşhur Knez Alexander I Caddesi’nde yürüyüşe başlamadan önce hemen yanı başınızda M.S. I. yüzyıla tarihlenen ve Roma Döneminin kamu ve ticaret merkezi diyebileceğimiz Roma Forum’un kalıntılarını görebilirsiniz. Az ileride eski postanenin karşısında bugün büyük bir park haline getirilmiş, eski Türk mezarlığı olduğunu grubun içerisinde bilen olmadığı gibi Filibe’de de herkes tarafından unutulmuş olduğunu gördük.
Burada ayrıca Osmanlı Mahallesi de bulunmaktadır. Arnavut kaldırımlı ve dar sokaklı kentte bulunan Hisar Kapı, Antik Roma Tiyatrosu, Filibe Mevlevihanesi, Stariyad Grand heykelleri, çeşmeler, camiler, kiliseler, Arkeoloji Müzesi, Etnografya Müzesi, Havacılık Müzesi, Balabanov Evi, Klianti Evi, Lamartine Evi, Roma Stadyumu, Nebet Tepesi’ndeki Antik Kale bölgenin simgeleri ve en önemli turizm merkezleridir. Eski Osmanlı Hamamı, Sveti Bogoroditza Kilisesi, Nazım Hikmet Kütüphanesi ve Kültür Merkezini de ziyaret ederek bunlar ile ilgili tarihi bilgiler de aldık. Plovdiv Tarihi Müzesi ise şehrin en çok ziyaret edilen müzesidir.
Bugün halen geri alamadığımız Türk-İslam vakfı şehrin merkezinde GALERİ olarak kullanılan binanın önünden geçiyoruz. Caddenin sonuna geldiğinizde karşınızda heybeti ile Muradiye - Cuma Camii’ni görmeye başlıyorsunuz ki işte o sırada hemen önünüzde sıra sıra basamakların olduğu bir stadyum kalıntısı. Bir zamanlar buranın ihtişamlı bir Roma şehri olduğunu da hatırlatıyor. M.S. 138 yılında İmparator Hadrian tarafından yaptırılan bu stadyumun 240 metre uzunluğunda ve yaklaşık 30 bin kişilik olduğu söyleniyor. Aynı zamanda M.S 1. yüzyılda inşa edilen Antik Roma Tiyatrosu, dünyanın en iyi korunmuş antik tiyatrolarından biridir. 3500 kişilik kapasitesi bulunan tiyatro, bugün çeşitli etkinliklere ev sahipliği yapmaktadır.
Osmanlı hâkimiyeti döneminde Balkanlar’daki önemli şehirlerarasında yer alan, aynı zamanda cami, medrese gibi yapılarıyla ve burada yetişen ilim adamlarıyla önde gelen Türk-İslâm merkezlerinden biri olan Filibe, Yukarı Trakya ovasında Meriç nehrinin iki yakasında kurulmuş nezih bir şehir FİLİBE (Plovdiv). Şehrin eski merkezi, geniş bir alanın ortasında kayalıklardan oluşan beş tepenin üzerinde yer almaktadır.
1877-1878 Rus-Türk Savaşı, nam-ı diğer 93 Harbi sonrasında imzalanan Berlin Antlaşması ile Filibe Osmanlıya bağlı statüde kalan Doğu Rumeli Vilayeti’nin idari merkezi olmuş. Ardından da 1885’te Doğu Rumeli’nin Bulgar Prensliği’ne bağlanması, daha sonra 1908 yılında bağımsızlığın ilanıyla, kent bağımsız Bulgaristan topraklarına katılmıştır. Rus Generalinin Filibe girişinde bir tepenin üzerinden Filibe şehrine bakar şu cümleleri söyler: “Bu minareler ile ormanı yok etmeliyiz” der.
Osmanlı kültürünün etkisi altındaki Filibe‘de çok sayıda Türk-İslam eserleri vardı. Bu gün ise koskoca Filibe-Plovdiv şehrinde sadece iki camimiz ayakta kalmıştır. Bunlardan da Muradiye Camii açıktır.
I.Murat tarafından Filibe Lala Şahin Paşa tarafından alındıktan sonra 1367 yılında inşa edilen cami, 9 kubbeli ve Osmanlı’dan günümüze kalan en ihtişamlı yapı, hala aktif olarak kullanılıyor. Hüdavendigar Camii (Muradiye veya Cuma Camii) olarak da bilinir. Klasik Osmanlı ilk dönem tarzı dediğimiz taş ve tuğla kullanılarak inşa edilmiş bir camiidir. Mimari açıdan ilk dönem Osmanlı camileri özelliklerini taşıyıp kesme taş ve tuğla ile karma teknikte inşa edilmiştir. Osmanlı döneminde önemli bir dini merkez ve eğitim merkezi olan Filibe Mevlevihanesi ise 1410 yılında inşa edilmiştir. Günümüze ulaşan diğer bir Osmanlı eseri, 16. yüzyılda inşa edilen Saat Kulesi’dir. Minareyi andıran bu kule, Doğu Avrupa’nın en eski kulelerindendir.
Filibe’nin tarihi ve ören yerleri ile birlikte ecdat yadigârı vakıf eserleri ve mezarlıkları ziyaret edilerek bazen hüzünlü bazen de sevinçli anları kafilemizde bulunan hazirunla birlikte yaşadık. Duygulandık.
İşte bu nedenle Balkanlar’da TİKA gibi kurumların önemi büyük. Bulgaristan’da TİKA’nın Ofisi olmamasına rağmen Balkanlardaki 801. projesini Bulgaristan’da uyguladı. TİKA, Balkanlar ve Doğu Avrupa daire başkanı Mahmut Çevik, Razgrad’da bu eğitim projesi açılışında bir Bulgar atasözü ile atıfta bulunmuştu “Torbanızda ne varsa Çorbanızda da o vardır!”
Gelecek sayımızda Filibe şehrinin Fatihi Lala Şahin Paşa’nın yaptırdığı cami ile devam edeceğiz.