Yeni tip Koronavirüs hastalığı (COVID-19), ilk olarak Çin’in
Vuhan Eyaleti’nde Aralık ayının sonlarında solunum yolu belirtileri (ateş,
öksürük, nefes darlığı) gelişen bir grup hastada yapılan araştırmalar sonucunda
13 Ocak 2020’de tanımlanan bir virüstür.
Salgın başlangıçta bu bölgedeki deniz ürünleri ve hayvan
pazarında bulunanlarda tespit edilmiştir. Daha sonra insandan insana bulaşarak
Vuhan başta olmak üzere Hubei eyaletindeki diğer şehirlere ve Çin Halk
Cumhuriyeti’nin diğer eyaletlerine ve diğer dünya ülkelerine yayılmıştır.
Koronavirüsler, hayvanlarda veya insanlarda hastalığa neden
olabilecek büyük bir virüs ailesidir. İnsanlarda, birkaç koronavirüsün soğuk
algınlığından Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS) ve Şiddetli Akut Solunum
Sendromu (SARS) gibi daha şiddetli hastalıklara kadar solunum yolu
enfeksiyonlarına neden olduğu bilinmektedir. Yeni Koronavirüs Hastalığına
SAR-CoV-2 virüsü neden olur.
BELİRTİLERİ NELERDİR?
Belirtisiz olgular olabileceği bildirilmekle birlikte,
bunların oranı bilinmemektedir. En çok karşılaşılan belirtiler ateş, öksürük ve
nefes darlığıdır. Şiddetli olgularda zatürre, ağır solunum yetmezliği, böbrek
yetmezliği ve ölüm gelişebilmektedir.
NASIL BULAŞIR?
Hasta bireylerin öksürmeleri, aksırmaları ile ortama saçılan
damlacıkların solunması ile bulaşır. Hastaların solunum parçacıkları ile
kirlenmiş yüzeylere dokunulduktan sonra ellerin yıkanmadan yüz, göz, burun veya
ağıza götürülmesi ile de virüs alınabilir. Kirli ellerle göz, burun veya ağıza
temas etmek risklidir.
KİMLER DAHA FAZLA RİSK ALTINDA?
COVID-19 enfeksiyonu ile ilgili şimdiye kadar edinilen
bilgiler, bazı insanların daha fazla hastalanma ve ciddi semptomlar geliştirme
riski altında olduğunu göstermiştir.
• Vakaların yüzde 80'i hastalığı hafif geçirmektedir.
• Vakaların yüzde 20’si hastane koşullarında tedavi
edilmektedir.
• Hastalık, genellikle 60 yaş ve üzerindeki kişileri daha
fazla etkilemektedir.
HASTALIKTAN EN ÇOK ETKİLENEN KİŞİLER:
• 60 yaş üstü olanlar
• Ciddi kronik tıbbi rahatsızlıkları olan insanlar: Kalp
hastalığı, Hipertansiyon, Diyabet,
Kronik Solunum yolu hastalığı, Kanser gibi
• Sağlık Çalışanları
ÇOCUKLAR RİSK ALTINDA MI?
Çocuklarda hastalık nadir ve hafif görünmektedir.
Çocuklarda şimdiye kadar ölüm görülmemiştir.
HAMİLELER RİSK ALTINDA MI?
COVID-19 enfeksiyonu gelişen gebe kadınlarda hastalığın
ciddiyeti konusunda sınırlı bilimsel kanıt vardır.
Bununla birlikte mevcut kanıtlar COVID-19 enfeksiyonu
sonrası hamile kadınlar arasındaki hastalık şiddetinin, hamile olmayan yetişkin
COVID-19 vakalarına benzer olduğunu ve hamilelik sırasında COVID-19 ile
enfeksiyonun fetüste olumsuz bir etkisi olduğunu gösteren hiçbir veri
olmadığını göstermektedir.
Şu ana kadar COVID-19'un hamilelik sırasında anneden bebeğe
bulaştığına dair de bir kanıt bulunmamaktadır.
TANI NASIL KONUR?
Yeni Koronavirüs tanısı için gerekli moleküler testler
ülkemizde mevcuttur. Tanı testi sadece Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Ulusal
Viroloji Referans Laboratuvarında ve belirlenmiş Halk Sağlığı
Laboratuvarlarında yapılmaktadır.
KORUNMA YOLLARI NELERDİR?
Mümkün olduğu kadar yurtdışına yolculuk yapılmaması
önerilmektedir. Yurtdışına çıkışın zorunlu olduğu durumlarda aşağıdaki
kurallara dikkat edilmelidir:
Akut solunum yolu enfeksiyonlarının genel bulaşma riskini
azaltmak için önerilen temel ilkeler Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) için
de geçerlidir. Bunlar;
• El temizliğine dikkat edilmelidir. Eller en az 20 saniye
boyunca sabun ve suyla yıkanmalı, sabun ve suyun olmadığı durumlarda alkol
bazlı el antiseptiği kullanılmalıdır. Antiseptik veya antibakteriyel içeren
sabun kullanmaya gerek yoktur, normal sabun yeterlidir.
• Eller yıkanmadan ağız, burun ve gözlerle temas
edilmemelidir.
• Hasta insanlarla temastan kaçınmalıdır (Mümkün ise en az 1
m uzakta bulunulmalı).
• Özellikle hasta insanlarla veya çevreleriyle doğrudan
temas ettikten sonra eller sık sık temizlenmelidir.
• Hastaların yoğun olarak bulunması nedeniyle mümkün ise
sağlık merkezlerine gidilmemeli, sağlık kuruluşuna gidilmesi gereken durumlarda
diğer hastalarla temas en aza indirilmelidir.
• Öksürme veya hapşırma sırasında burun ve ağız tek
kullanımlık kağıt mendil ile örtülmeli, kağıt mendilin bulunmadığı durumlarda
ise dirsek içi kullanılmalı. Mümkünse kalabalık yerlere girilmemeli, eğer
girmek zorunda kalınıyorsa ağız ve burun kapatılmalı, tıbbi maske
kullanılmalıdır.
• Çiğ veya az pişmiş hayvan ürünleri yemekten
kaçınılmalıdır. İyi pişmiş yiyecekler tercih edilmelidir.
• Çiftlikler, canlı hayvan pazarları ve hayvanların
kesilebileceği alanlar gibi genel enfeksiyonlar açısından yüksek riskli
alanlardan kaçınılmalıdır.
• Seyahat sonrası 14 gün içinde herhangi bir solunum yolu
semptomu olursa maske takılarak en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalı,
doktora seyahat öyküsü hakkında bilgi verilmelidir.
Dr. Eyyüp Akkaya
Özel Mediworld Tıp
Merkezi
İç Hastalıkları
Uzmanı