Naser ŞİMŞEK / İnşaat Mühendisi / Teknik Bakış

BEBEK İLAHİYAT OKULU’NDAN ROBERT KOLEJİNE VE BOĞAZİÇİ ÜNİVERSİTESİNE-1

6 ŞUBAT 2021 tarihli Resmi Gazete’de 2547 sayılı YÖK Kanunu ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile 11 üniversiteye yeni atanan rektör listesi yayınlandı.
Aynı şekilde 1 Ocak 2021 Tarihli Resmi Gazete’de de 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 13. Maddesi ile 3 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 2., 3. ve 7. maddeleri gereğince Boğaziçi, Pamukkale, Beykoz ve Çağ Üniversitelerinin Rektör atamaları yapıldı.
Bu atama ile Prof. Dr. Melih Bulu Boğaziçi Üniversitesi’nin internet sayfasında görüldüğü üzere 20. Rektörü olarak yerini aldı. İlk rektör 1863-1877 tarihleri arasında görev yapan Cyrus Hamlin’di. İlk 10 rektörün tamamı ABD vatandaşı idi. 10. Rektörün adı 1968-1971 yılları arasında görev yapan John Scott Everton’dur.
1971 yılında Robert Kolej ve Amerikan Kız Koleji, Arnavutköy kampüsünde Robert Kolej adı altında birleşerek karma eğitime geçti. Bebek kampüsündeki binalar devlete devredilerek Boğaziçi Üniversitesi adıyla bir devlet üniversitesine dönüştürüldü.
Robert Kolej adı nereden geliyor ve okul 1863 yılında nasıl kuruldu sorusunun cevabını bilmek bazı projeksiyonlar için önem arz ettiği kanaatindeyim.
Kurucusunun kaleminden ‘’Robert Kolej Uğrunda Bir Ömür’’ kitabında Robert Kolej kurucusu Amerikalı misyoner Cyrus Hamlin yaklaşık otuz beş yıl geçirdiği İstanbul’u ve okulun kuruluş hikayesini anlatıyor.
Kitapta Osmanlı ve Müslüman ismi yerine sadece Türkler kullanılıyor ve Türk adının geçtiği her yerde aşağılama, küçük görme söz konusu. Okula adını veren bağışçı Robert’in, Sultan’ın takdir ettiği Mecidiye nişanını beğenmeyip reddetmesini “Cumhuriyetçi bir Amerikan vatandaşının Osmanlı devlet nişanı alacak kadar küçülemeyeceği” şeklinde ifade ediliyor.
Hamlin kendi ağzından Protestanların kendi dindaşlarından Katolik ve Ortodokslardan ve özellikle de Fransız Cizvitlerinden gördükleri zulüm ve tecritten dolayı Rusya ve Fransa’ya duyduğu husumeti anlatıyor. Ermeni’leri Türkiye’ye girmeyi sağlayan açık kapı şeklinde nitelendirip maşa olarak kullanma isteği ve tespiti de manidar.
Amerikalı Hamlin’in misyonerliğinin karşısına Osmanlı’dan çok, Fransız Cizvitleri, Katolik Ermeniler ve Rusya karşı çıkmış, kolejin açılmaması için ellerinden geleni yapmışlardır. Hamlin 1840 yılında kurduğu Bebek İlahiyat Okulunu, Merzifon’a taşır ve hukuki bilgisini kullanarak Bebek’te metruk kalan yapıyı müktesep hak çerçevesinde 1863 yılında dört öğrenci ile Robert Koleji adıyla açar...
Sonra yeni binaların yapımı başlanır. Rumelihisarı’ndaki araziye inşaat izni almasının ise ilginç ve hazin bir hikâyesi vardır.
Hamlin, Osmanlı topraklarında ilk Amerikan kolejini açmayı kafaya koyduktan sonra ilk olarak finansmanını halletmeye koyulur ve Robert adında zengin bir bağışçıyla işe başlar. Kolej için arazi beğenme niyetiyle Boğaz’ın güzel yerlerini keşfe çıkar. Bu uğurda 24 teşebbüsünün olduğunu beyan eder. Ama istediği yeri bulamaz. İlk baktığı yer, Boğaziçi’nin bu günkü arsasıdır. Ama hayli yüksek bir fiyat istenir.  Devamı Mart sayısında...