Bayrampaşa Belediyesi Veteriner İşleri Müdürlüğü, sinek
ve sivrisinekle mücadelesini sürdürüyor. Veteriner İşleri Müdürü Tayfun
Nasuhbeyoğlu, “Müdürlüğümüzün faaliyet alanlarından biriside ilaçlama
hizmetleridir. Teknik deyişle Vektör Kontrol ve Dezenfeksiyon çalışmaları. Bu
çalışmalarda yaz ayında sivrisinekle mücadele öne çıkmaktadır. Yıl boyunca
kaynak taraması yapmakta ve sivrisinekler üremeden önlem alınmaya
çalışılmaktadır” dedi.
Rutin olarak ilaçlama çalışmaları yapan Bayrampaşa
Belediyesi Veteriner İşleri Müdürlüğü vatandaşlardan gelen şikayetleri de
değerlendirerek sinek ve sivrisinek ile mücadelesini sürdürüyor.
SİVRİSİNEKLER SU DA ÜRER
Yaz aylarında birçoğumuz sivrisineklerden şikâyet eder.
Ancak çözümün bir kısmın da bizimde rolümüzün olduğunu bilmeliyiz. Aşağıda
sivrisineklerin yaşam döngüsü, nerelerde ürediği ve ne yapılması gerektiği gibi
konularda bilgi verilecektir.
Sivrisineklerin Yaşam Döngüsü
“Sivrisinekler suda ürer” cümlesi çoğu insanımıza ilginç
gelecektir. Nasıl olurda sivrisinekler üremesi için suya ihtiyaç duyarlar diye
düşüneceklerdir. Çoğu kimse sivrisineklerin durgun su kaynaklarında ürediğini
bilmez. Anofel cinsi sivrisinekler sadece temiz ve berrak sularda geliştiği
halde, kuleksler (culex sp) temiz ve kirli her türlü suda gelişebilmektedirler.
Sivrisinekler yumurtalarını durgun ve kirli / temiz sulara bırakırlar.
Sivrisinekler ergin hale geçip uçuncaya kadar yaşamlarını suda geçirirler. Yani
3 aşaması su da geçer. Şimdi kısaca sivrisineklerin yaşam aşamaları hakkında
kısaca bilgi verelim:
Ergin bir sivrisinek bu hale gelinceye kadar 4 aşamadan
geçer: Yumurta, Larva, Pupa ve Ergin. Yumurta, Larva ve Pupa aşaması
suyun altında gerçekleşir.
Yumurta Bırakma: Sivrisinekler yumurtalarını durgun
sulara bırakır. Bazı sivrisinek türleri tek tek yumurta bırakırken, bazı
sivrisinek türleri ise birbirine yapışık halde yumurtalarını bırakırlar.
İnsanlardan sadece dişi sivrisinekler kan emerler. Dişi sivrisinekler kan
emdikten sonra yumurtalarını bırakırlar. Sivrisinekler tek seferde 300-400 adet
yumurta bırakırlar. Ortama ve ısıya bağlı olarak en erken 7 gün içerisinde
ergin hale gelebilirler.
Sivrisineklerin yumurtalarını bıraktığı su kaynakları
-Bayrampaşa için- aşağıda maddeler halinde verilmiştir.
Bodrumda bulunan su kuyuları: Bayrampaşa’da birçok
binada bodrumda kuyu bulunmaktadır. Bunların kısmında su zamanla çekilmiş veya
kuyunun üzeri kapatılmıştır. Ancak bir kısmı aktiftir. Kuyu suları genel olarak
soğuk olduğu için sivrisinek üreme şartları için her zaman uygun olmayabilir.
Normal zamanda kuyularda su seviyesi yükseldiğinde motorlu pompalar devreye
girerek suyu tahliye etmektedir. Sorun daha çok bu pompaların arıza sebebiyle
çalışmaması -çoğu zaman apartmanda oturanların dahi haberi olmamaktadır- ve
suyun bodruma taşmasıdır. Bodrumda biriken su sivrisinekler için uygun üreme
noktasıdır. Bu tür taşma durumlarında acil İSKİ’den yardım istenmeli su bir an
önce çekilmeli zeminde kalan -İSKİ’nin çekemediği su da bir şeklide tahliye
edilmelidir. Motor biran önce tamir edilmeli belli aralıklarla bodruma inilerek
motorun çalışıp çalışmadığı kontrol edilmelidir. Bodrumunda kuyusu olan
vatandaşımız belediyemiz 4441990 numaralı telefonunu arayarak bilgi vermesi
halinde ücretsiz olarak bodrumdaki sular kontrol edilecek ve üreme olması
halinde larvasit kullanılacaktır.
Bodrumda lağım patlamaları: Bodrumlarda zaman zaman lağım
patlaması görülebilmektedir. Bu durumda koku ile birlikte sivrisinek üremesi
için uygun ortam oluşturmaktadır. Hatta bazı vakalarda binanın bodrumu tamamen
bu tür su ile dolmasına rağmen apartman sakinlerinin ilgisiz kaldığı durumlarla
da karşılaştık. Bu tür taşma durumlarında acil İSKİ’den yardım istenmeli su bir
an önce çekilmeli zeminde kalan -İSKİ’nin çekemediği su da bir şeklide tahliye
edilmelidir. Yine acilen taşmanın sebebi ortadan kaldırılmalı hızlıca borular
tamir edilmelidir.
Bodrumda aşırı yağmur sonucu su taşması: Aşırı
yağmur yağması sonucu kod farkı olan yerlerde bodrumlara ızgaraların tıkanması
sonucu su dolmakta bu da dönem dönem sorunlara yol açmaktadır. Yukarı da
belirtildiği üzere İstanbul için İSKİ’nin aranılarak suyun bir an önce
çektirilmesi gerekmektedir.
İnşaat asansör boşluklarında birikmiş sular: İnşaatlar
yaz aylarında sivrisineklerin önemli üreme alanlarından birisidir. Temel kazısı
sonrası su kaynağının tahliyesi veya kuyu açılması, betonun sulanması veya
yağmur sonrası suyun özellikle asansör boşluklarında ve bodrum katlarda
birikmesi sonucu üreme için uygun ortamlar oluşmaktadır.
Kapağı açık bırakılan bidon veya su depoları: Bahçede,
teras katlarda vb ağzı açık su deposu ve bidonları da sivrisinek üremesi için
uygun ortamlardır. Bu tür durumlarda su deposu ve su bidonlarının ağızlarının
kapatılması ile sivrisinek yumurtasını bırakamayacaktır.
Çıkmış araba lastiklerinde birikmiş sular: Bazen oto
lastikçilerinde bazen de bahçelerde çıkmış araba lastiklerinin gelişigüzel
bırakıldığını veya istif edildiğine rastlamaktayız. Yağmur suları lastiklerin
boşluklarında birikerek sivrisinekler için uygun vasat haline gelirler. Bu tür
durumlarla karşılaşmamak için lastiklerin kapalı ortamlarda tutulması
gerekmektedir.
Saksı altlığında birikmiş sular: Sivrisinekler
yumurta bırakacağı durgun suların azalması ile en küçük su birikintilerini dahi
değerlendirerek yumurtalarını bırakırlar. Yazın hava koşullarının uygun olması
ile saksı altlığında dahi sayısı az da yumurta bırakmasından itibaren 7 gün
içerisinde sivrisinek oluşabilir. Çözüm basittir. Çiçeklere saksı altlığında
birikecek kadar su verilmemelidir. Sürekli kontrol edilmelidir.
Parklardaki havuzlar ve süs havuzları: Belediyelere
ait parklarda veya kavşaklarda bulunan sular yaz ayında sivrisinekler için en
uygun üreme alanlarıdır. Fıskiyenin çalışması durumunda yani suda bir hareket
olması halinde sivrisineklerin yumurtalarını bırakmaları zorlaşır. Ancak
fıskiyenin bozulması veya tasarruf sebebiyle çalıştırılmaması halinde su
durgunlaşacak uygun sıcaklıkta 7 gün içerinde sivrisinek oluşacaktır. Büyük
havuzlar da havuzun yapısında küçük kıvrımlar var ise bu bölge de su
durgunlaşacaktır. Yine üreme için uygun vasat oluşturacaktır. Yaz aylarında
fıskiyelerin mutlaka çalıştırılması, motorun bozulması halinde acilen tamir
edilmesi veya havuzdaki suyun tahliye edilmesi gerekmektedir. Fıskiyenin
olmadığı veya motorun uzun süre bozuk kalacağı durumlarda havuz suyunun
yukarıda belirtildiği üzere boşaltılması gerekmektedir.
Cadde/Sokaklardaki ızgaralar: Yağmur sonrası veya
atık su ızgaralarında biriken sularda sivrisinek üreme kaynağıdır. Yaz
aylarında genellikle bu tür ızgaralar kuru olur. Ancak alt yapı sorunu olarak
iki ızgara arasında eğim sorununa bağlı olarak ortada su birikebilmektedir. Bu
da kaynağı zor bulunan bir üreme alanıdır. Bayrampaşa örneğini yaşadığımız için
sivrisinek şikâyetlerinde bölgede yapılan taramalarda kaynağın bulunamaması
halinde ızgaralarda kontrol edilmekte gerekirse tazyikli su basılmaktadır.
Kamu kurumlarına ait inşaat veya büyük yapılar, kapalı
pazar yerleri: Maalesef kamu kurumları tarafından yapılan büyük çaplı
inşaatlarda temel kazısı ve sonrasında oluşan suyun tahliyesinde sorunlar
yaşanmaktadır. Bu da sivrisinekler için en uygun üreme alanlarını
oluşturmaktadır. Ayrıca kapalı pazar yerleri pazar kurulmasından sonra yapılan
yıkama işlemi sonrası suyun yeterince tahliye edilememesi sonucu bodrum
katlarda birikmekte çok büyük sorunlar oluşturmaktadır.
2-) Larva Aşaması: Yumurtadan sonra Larva dediğimiz
ikinci aşamaya geçer. Bu aşamada bazı türlerde larvaların bir kısmı su
yüzeyinde aşağı doğru asılı iken, bazı türlerde dipte de yer alabilir.
Anophelinae türleri su yüzeyine paralel (yatay) durmaları ile su yüzeyine eğik
olarak asılı Culicinae larvalarından kolayca ayrılır.
Yumurtadan çıkan larva yaklaşık 1-1,5 mm. uzunluğunda
olan larvanın vücudu baş, göğüs ve karın olmak üzere 3 bölüme ayrılmıştır. Başı
oval görünümdedir ve iki yanında birleşik gözler ve gözlerin önünde de kısa bir
anten mevcuttur. Sivrisinek larvası gelişimini tamamlayıncaya kadar 3 kez daha
deri değiştirecektir. Toplam olarak 4 defa deri değiştirerek gelişir ve sonunda
10 mm. uzunluğuna varır.
Larvanın baş aşağı su içinde dururken yemek yiyebilmesi
için, çok önemli bir mekanizma vardır. Avına her zaman kendisi gidemeyen larva,
suyu hareketlendirerek avını ayağına getirir. Ağzının iki yanında, 4 set
halinde bulunan ince tüylü bir fırçayı hızlı bir şekilde sallayarak suda bir
akıntı yaratır. Böylece suda bulunan bakteriler, suyun hareketiyle larvanın
ağzına gelirler. Larva fırçalara takılan bakterileri yer. Bir sivrisinek
larvası günde 100-1000 cm3 suyu süzebilir.
3-) Pupa Aşaması: Pupa aşaması sivrisineğin ergin
olmadan önceki aşamasıdır. Bu aşamadan sonra ergin sivrisinek olarak uçmaya
başlar. Pupaların baş ve göğüs kısmı tek parça hâlinde birleşmiştir;
abdomenin yarısı bir yapı olarak bu birliğe bağlanmıştır. Göz çiftleri oldukça
büyüktür. Sivrisinek pupaları çok hareketlidir. Abdomenin vertikal hareketleri
ile hızlı, fakat düz olmayan bir hareket meydana gelir. Su yüzeyinin hemen
altında bulunurlar. Sivrisinekler pupa döneminde beslenmez.
Larvadan pupaya geçiş döneminde solunum şnorkelleri
kapanır. Pupanın ön tarafında iki yeni hava borusu çıkar. Larva bu iki yeni
hava borusunu su yüzeyine çıkartarak nefes almaya başlar. Pupalar, soluk
alabilmek için suyun yüzeyine yakın dururlar. Pupa dönemi 3-4 gün içinde son
bulur.
Pupa döneminin sonuna doğru, sivrisineğin rengi iyice
esmerleşir, derisi şeffaflaşır. Beş gün içinde, pupanın şeffaflaşan derisi
açılır ve erişkin sivrisinek sudan dışarı çıkacak hale gelir. Bu çıkış anı,
gerçekten de insanı hayran bırakır. Çünkü genç sivrisinek, suyun içinde
yüzmekte olan pupasından, suya hiç değmeden çıkar. Bunu başarması ise şarttır,
çünkü ıslanmış kanatlarla uçamaz. Kanatlar ve bacaklar pupa döneminde
gelişimlerini tamamlamışlardır ve pupanın içinde kullanıma hazır bir şekilde
beklerler.
4-) Ergin Sivrisinek: Gömlek değiştirerek ergin
sivrisinek olarak suyun yüzeyinden çıkarak uçmaya başlar. Ve döngü yazı da
belirtildiği ve fotoğraflarda görüldüğü üzere tekrar devam eder.
Yumurta-Larva-Pupa-Ergin…
Sivrisinek pupadan çıkmak için rüzgârsız bir anı seçer.
Sonra başını ve ön ayaklarını kozanın içinden yavaş yavaş çıkarır. Ön
ayaklarını su yüzeyine yaslayıp, vücudunun kalan kısmını suyun içindeki kozadan
dışarı çeker. Sivrisineğin ayaklarında, suya batmayı engelleyecek bir yapı
vardır.
Sivrisinekler taşımış olduğu virüsler nedeniyle grip, fil
hastalığı, sarıhumma, sıtma hastalığı, tifüs mikrobu ve alerjik reaksiyonlara
neden olmaktadırlar.
Vatandaşlarımızdan ricamız bu tür durgun su kaynaklarını
belediyemize bildirmeleridir.